Kluczowe szczepienia dla dorosłych

Pan­de­mia Covid-19 znacz­nie ogra­ni­czy­ła moż­li­wo­ści korzy­sta­nia z kon­sul­ta­cji lekar­skich, a tym samym lecze­nia wie­lu cho­rób prze­wle­kłych. Powo­dem rezy­gna­cji z pla­no­wych ope­ra­cji i wizyt u spe­cja­li­stów był bar­dzo czę­sto strach przez zaka­że­niem koro­na­wi­ru­sem. Jesz­cze dzi­siaj więk­szość z nas zda­je się zapo­mi­nać, że dba­łość o zdro­wie to nie tyl­ko koniecz­ne szcze­pie­nia prze­ciw SARS-CoV‑2. Zagro­że­niem pozo­sta­ją tak­że inne cho­ro­by zakaź­ne, przed któ­ry­mi moż­na i nale­ży chro­nić się za pomo­cą szcze­pio­nek.

Szcze­pie­nia doro­słych są tak samo waż­ne jak szcze­pie­nia dzie­ci. Nie­uod­por­nie­ni doro­śli są w przy­pad­ku wie­lu cho­rób zakaź­nych nara­że­ni na zacho­ro­wa­nia i powi­kła­nia bar­dziej od dzie­ci. Praw­do­po­do­bień­stwo zgo­nu w prze­bie­gu cho­ro­by, któ­rej moż­na zapo­bie­gać dro­gą szcze­pień, jest u oso­by doro­słej 100-krot­nie więk­sze niż u dzie­ci. Co wię­cej, zmia­ny zwią­za­ne ze sta­rze­niem się ukła­du odpor­no­ścio­we­go wraz z upły­wem cza­su powo­du­ją, że orga­nizm jest coraz bar­dziej podat­ny na cho­ro­by, np. zaka­że­nia pneu­mo­ko­ko­we czy gry­pęⁱ. W przy­pad­ku nie­któ­rych cho­rób, jak np. krztu­siec, tężec czy bło­ni­ca, wraz z upły­wem cza­su spa­da odpor­ność naby­ta dzię­ki szcze­pie­niu w dzie­ciń­stwie, dla­te­go wska­za­ne są daw­ki przy­po­mi­na­ją­ceⁱⁱ.

O ile w gru­pie dzie­ci sytu­acja ze szcze­pie­nia­mi nie jest naj­gor­sza, o tyle
w gru­pie mło­dzie­ży i doro­słych jest źle, szcze­gól­nie jeże­li cho­dzi
o szcze­pie­nia prze­ciw­ko pneu­mo­ko­kom i krztu­ś­co­wi – cho­ro­bom, któ­re mogą dawać bar­dzo groź­ne powi­kła­nia.

– Krztu­siec jest dziś nazy­wa­ny cho­ro­bą powra­ca­ją­cą – mówi prof. Ane­ta Nitsch-Osuch, epi­de­mio­log, spe­cja­list­ka zdro­wia publicz­ne­go z Zakła­du Medy­cy­ny Spo­łecz­nej i Zdro­wia Publicz­ne­go War­szaw­skie­go Uni­wer­sy­te­tu Medycz­ne­go.
– Kie­dyś szcze­pi­li­śmy wyłącz­nie dzie­ci, ponie­waż to one przede wszyst­kim cho­ro­wa­ły. Do tej pory zresz­tą cho­ro­ba ta koja­rzo­na jest głów­nie z naj­młod­szą gru­pą popu­la­cyj­ną. Po 5–10 latach po szcze­pie­niu odpor­ność jed­nak wyga­sa. Co wię­cej, oka­za­ło się, że pałecz­ka krztu­ś­ca ewo­lu­uje, co sprzy­ja obni­że­niu sku­tecz-ności szcze­pion­ki. Obec­nie dzie­ci pra­wie nie cho­ru­ją. Przy­pad­ki krztu­ś­ca odno­to­wu­je­my głów­nie wśród nasto­lat­ków oraz doro­słych. Naj­częst­szym źró­dłem zaka­że­nia naj­młod­szych są wła­śnie rodzi­ce i rodzeń­stwo: mat­ki w oko­ło 33 proc. przy­pad­ków, ojco­wie w oko­ło 16 proc., a star­sze rodzeń­stwo – w ok. 19 proc.

W ten spo­sób krztu­siec stał się cho­ro­bą całych rodzin. Nale­ży pod­kre­ślić, że powi­kła­nia krztu­ś­ca u doro­słych są bar­dzo poważ­ne i uciąż­li­we, czę­sto nie pozwa­la­ją na nor­mal­ne funk­cjo­no­wa­nie. Nale­żą do nich: zapa­le­nie płuc, wymio­ty, nie­trzy­ma­nie moczu czy wtór­ne nad­ka­że­nia bak­te­ryj­ne. Choć krztu­siec nie jest cho­ro­bą śmier­tel­ną, to powi­kła­nia mogą być groź­ne. War­to więc się zaszcze­pić.

Podob­nie jest ze szcze­pie­nia­mi prze­ciw­ko pneu­mo­ko­kom, zale­ca­nym doro­słym od 50 roku życia. Szcze­pie­nia te w 2017 roku zna­la­zły się w Pro­gra­mie Szcze­pień Ochron­nych Dzie­ci, któ­re otrzy­mu­ją trzy daw­ki, od 2. mie­sią­ca życia (w 2., 4. i 15. mie­sią­cu). Naj­bar­dziej podat­ne na zaka­że­nie bak­te­rią są wła­śnie dzie­ci do 2. roku życia. Po zaka­że­niu bak­te­rią Strep­to­coc­cus pneu­mo­niae może dojść do bar­dzo groź­nych powi­kłań, z któ­rych naj­bar­dziej nie­bez­piecz­na jest inwa­zyj­na cho­ro­ba pneu­mo­ko­ko­wa, prze­bie­ga­ją­ca z zapa­le­niem opon mózgo­wych, cięż­kim bak­te­ryj­nym zapa­le­niem płuc, zaka­że­niem krwi lub posocz­ni­cą.

U senio­rów na sku­tek zaka­że­nia może dojść do zaostrze­nia cho­rób współ­ist­nie-jących, zwłasz­cza takich jak scho­rze­nia meta­bo­licz­ne lub w obrę­bie dróg odde­cho­wych. Ryzy­ko wzra­sta zwłasz­cza u pala­czy i osób nad­uży­wa­ją­cych alko­ho­lu, pacjen­tów z nowo­two­ra­mi, prze­wle­kły­mi cho­ro­ba­mi nerek oraz u osób
z bra­kiem śle­dzio­ny. Spo­śród każ­dych 10 osób doro­słych, u któ­rych w wyni­ku zaka­że­nia pneu­mo­ko­ka­mi doj­dzie do bak­te­rie­mii, dwie umrą.

Jeśli wziąć pod uwa­gę, że zaka­że­nia pneu­mo­ko­ko­we toru­ją dro­gę do innych nad­ka­żeń – podob­nie jak wiru­sy gry­py uła­twia­ją dro­gę innym drob­no­ustro­jom wni­ka­ją­cym do orga­ni­zmu dro­gą kro­pel­ko­wą – twier­dzą­ca odpo­wiedź na pyta­nie o sen­sow­ność szcze­pień nie może budzić wąt­pli­wo­ści.

Wycho­dząc naprze­ciw ocze­ki­wa­niom spo­łecz­nym, Mini­ster­stwo Zdro­wia wpro­wa­dza w regu­lar­nie publi­ko­wa­nym kalen­da­rzu szcze­pień zale­ce­nia dla doro­słych. Uję­to w nim m.in. szcze­pie­nia prze­ciw pneu­mo­ko­kom, prze­ciw gry­pie, wiru­so­we­mu zapa­le­niu wątro­by typu A i B, a tak­że daw­ki przy­po­mi­na­ją­ce prze­ciw krztu­ś­co­wiⁱⁱⁱ. Nie­ste­ty, jak wyka­za­ło bada­nie opi­nii prze­pro­wa­dzo­ne w 2021 r. przez Kan­tar, tyl­ko co czwar­ty Polak sły­szał o ist­nie­niu kalen­da­rza szcze­pień dla doro­słych, a 39 proc. nie wyko­na­ło w życiu doro­słym żad­ne­go szcze­pie­nia^iv.

Komu­ni­kat przy­go­to­wa­ny m.in. na pod­sta­wie wykła­du prof. Ani­ty Nitsch-Osuch, wygło­szo­ne­go w cza­sie XXVI edy­cji warsz­ta­tów z cyklu Quo Vadis Medi­ci­na, pt.: „Szcze­pie­nia szan­są na życie”, zor­ga­ni­zo­wa­nych z oka­zji Euro­pej­skie­go Tygo­dnia Szcze­pień 2021.