Małe znamię — duży problem?

lek. Iwo­na Łak­sa, onko­log

Zna­mio­na barw­ni­ko­we są rodza­jem łagod­ne­go roz­ro­stu mela­no­cy­tów, czy­li komó­rek zawie­ra­ją­cych barw­nik.

W zależ­no­ści od wie­ku poja­wie­nia się na skó­rze, zna­mio­na dzie­li­my na wro­dzo­ne i naby­te. Wro­dzo­ne obec­ne są w chwi­li uro­dze­nia lub poja­wia­ją się do 1 r.ż. i doty­czą ok. 2% dzie­ci.

Zna­mio­na naby­te wystę­pu­ją prak­tycz­nie u każ­de­go czło­wie­ka.

Dia­gno­sty­ka

Roz­po­zna­nie zna­mie­nia barw­ni­ko­we­go odby­wa się na pod­sta­wie obra­zu kli­nicz­ne­go.

Wywiad z cho­rym powi­nien zawie­rać pyta­nia o stan skó­ry (m in. infor­ma­cje o zmia­nach w obrę­bie ist­nie­ją­cych zna­mion, poja­wie­niu się nowych zmian skór­nych, towa­rzy­szą­cych obja­wach takich jak świąd czy krwa­wie­nie kon­tak­to­we).

Nale­ży uwzględ­nić czyn­ni­ki zwięk­sza­ją­ce ryzy­ko zacho­ro­wa­nia na czer­nia­ka, takie jak:

obcią­że­nia rodzin­ne, zacho­ro­wa­nia w prze­szło­ści (zarów­no na czer­nia­ka, jak i inne nowo­two­ry skó­ry), obec­ność licz­nych zna­mion mela­no­cy­tar­nych, zna­mio­na aty­po­we, niska zawar­tość barw­ni­ka w skó­rze (oso­by o jasnej kar­na­cji, jasnych bądź rudych wło­sach, nie­bie­skich oczach), eks­po­zy­cja na pro­mie­nio­wa­nie UV (słoń­ce, sola­rium), skłon­ność do opa­rzeń sło­necz­nych, immu­no­su­pre­sja (np. stan po prze­szcze­pie narzą­du, zaka­że­nie HIV).

Klu­czo­wym ele­men­tem pozwa­la­ją­cym na wcze­sne roz­po­zna­nie czer­nia­ka jest oce­na skó­ry całe­go cia­ła w odpo­wied­nim oświe­tle­niu.

Naj­bar­dziej zna­nym sys­te­mem kli­nicz­nym, pozwa­la­ją­cym na wstęp­ną iden­ty­fi­ka­cję czę­ści czer­nia­ków bez uży­cia dodat­ko­wych narzę­dzi, jest sys­tem ABCD(E) –

Tab. 1. Oce­nie pod­le­ga 5 cech:

A	Asym­me­try – kształt asy­me­trycz­ny, nie­re­gu­lar­ny
B	Bor­ders – nie­rów­ne brze­gi
C	Color – nie­rów­ny roz­kład barw­ni­ka
D	Dia­me­ter – śred­ni­ca > 6 mm
E	Ele­va­tion, evo­lu­tion — zmia­ny w gru­bo­ści i/lub powierzch­ni zmia­ny

Pod­sta­wo­wą meto­dą wyko­rzy­sty­wa­ną we wstęp­nej, nie­in­wa­zyj­nej dia­gno­sty­ce jest der­ma­to­sko­pia, któ­ra umoż­li­wia obser­wa­cję i oce­nę struk­tur barw­ni­ko­wych skó­ry przy uży­ciu mikro­sko­pu powierzch­nio­we­go (der­ma­to­sko­pu).

Pozwa­la róż­ni­co­wać zmia­ny łagod­ne ze zmia­na­mi zło­śli­wy­mi, zmia­ny barw­ni­ko­we z nie­barw­ni­ko­wy­mi. Odgry­wa pod­sta­wo­wą rolę w moni­to­ro­wa­niu pacjen­tów z licz­ny­mi zna­mio­na­mi.

Lecze­nie

Meto­dą z wybo­ru jest biop­sja wyci­na­ją­ca zmia­ny skór­ne budzą­ce podej­rze­nie czer­nia­ka, ponie­waż pozwa­la na posta­wie­nie roz­po­zna­nia histo­pa­to­lo­gicz­ne­go oraz uzy­ska­nie infor­ma­cji o czyn­ni­kach rokow­ni­czych. Jest to koniecz­ne do usta­le­nia dal­sze­go postę­po­wa­nia dia­gno­stycz­no-lecz­ni­cze­go.

Nie ma wska­zań do pro­fi­lak­tycz­ne­go usu­wa­nia zna­mion skór­nych nie­bu­dzą­cych podej­rze­nia czer­nia­ka.

Kwa­li­fi­ka­cja do chi­rur­gicz­ne­go usu­nię­cia zmia­ny odby­wa się przede wszyst­kim na pod­sta­wie obra­zu der­ma­to­sko­po­we­go.

Poza cecha­mi uję­ty­mi w sys­te­mie ABCD(E) istot­ne zna­cze­nie ma rów­nież tzw. „ugly duc­kling sign” czy­li zna­mię róż­nią­ce się od wszyst­kich innych (dla­te­go tak waż­ne jest, aby w bada­niu przy pomo­cy der­ma­to­sko­pu oce­niać wszyst­kie zna­mio­na).

Usu­nię­cie chi­rur­gicz­ne pole­ga na wrze­cio­no­wa­tym (oseł­ko­wa­tym) wycię­ciu zmia­ny (biop­sja wyci­na­ją­ca) w znie­czu­le­niu miej­sco­wym (naj­czę­ściej za pomo­cą ligno­ka­iny), z zacho­wa­niem mar­gi­ne­su 1–3 mm nie­zmie­nio­nej cho­ro­bo­wo skó­ry. Nie wyma­ga od pacjen­ta spe­cjal­ne­go przy­go­to­wa­nia.

Cię­cie powin­no być pro­wa­dzo­ne zgod­nie z dłu­gą osią cia­ła (jedy­nie w obrę­bie twa­rzy linię cię­cia pro­wa­dzi się zgod­nie z linia­mi este­tycz­ny­mi). Biop­sja cien­ko — gru­bo­igło­wa i ści­na­ją­ca nie dostar­cza­ją koniecz­nych danych i nie powin­ny być uży­wa­ne.

Rów­nież inne meto­dy usu­wa­nia zmian skór­nych jak lase­ro­te­ra­pia, krio­chi­rur­gia, elek­tro­ko­agu­la­cja nie pozwa­la­ją na uzy­ska­nie wia­ry­god­nych danych o zna­mie­niu (ponie­waż tkan­ka ule­ga znisz­cze­niu) i jako takie nie powin­ny być sto­so­wa­ne.

W więk­szo­ści przy­pad­ków wycię­cie moż­na wyko­nać ambu­la­to­ryj­nie. Po zabie­gu zakła­da­ne są szwy (zazwy­czaj na 7–10 dni) oraz opa­tru­nek ochron­ny. Aby unik­nąć rozej­ścia się brze­gów rany powin­no uni­kać się gwał­tow­nych ruchów oraz w okre­sie poza­bie­go­wym zre­zy­gno­wać z ćwi­czeń fizycz­nych.

Pro­fi­lak­ty­ka

Ponie­waż zna­mio­na skór­ne mogą być punk­tem wyj­ścia czer­nia­ka, nale­ży ogra­ni­czyć eks­po­zy­cję na pro­mie­nio­wa­nie UV (uni­ka­nie sola­riów, sto­so­wa­nie kre­mów z fil­tra­mi).

Oso­by z dużą ilo­ścią zna­mion skór­nych powin­ny pozo­sta­wać w regu­lar­nej kon­tro­li der­ma­to­lo­gicz­nej, aby moż­li­wie szyb­ko usu­wać zna­mio­na z cecha­mi zło­śli­wo­ści.