Nerki do kontroli!

Start kam­pa­nii edu­ka­cyj­nej Ner­ki do kon­tro­li! Wie­dza to życie.

Rak ner­ki każ­de­go roku zabi­ja ok. 2500 osób. W cią­gu roku ok. 5000 Pola­ków sły­szy dia­gno­zę¹. We wcze­snym sta­dium zaawan­so­wa­nia cho­ro­bie nie towa­rzy­szą dole­gli­wo­ści bólo­we ani inne cha­rak­te­ry­stycz­ne obja­wy¹. Ponad 50% pacjen­tów dowia­du­je się o cho­ro­bie przy­pad­ko­wo, pod­czas badań wyko­ny­wa­nych z powo­du nie­spe­cy­ficz­nych obja­wów lub pod­czas wizy­ty kon­tro­l­nej². Kam­pa­nia edu­ka­cyj­na Ner­ki do kon­tro­li! Wie­dza to życie, zwra­ca uwa­gę na zagro­że­nie, jakim jest rak ner­ko­wo­ko­mór­ko­wy.

Cichy zabój­ca

W woje­wódz­twie ślą­skim odno­to­wa­no naj­wię­cej zacho­ro­wań na nowo­two­ry zło­śli­we w Pol­sce –10 444². W regio­nie 7 045 oso­by zmar­ły z powo­du nowo­two­ru zło­śli­we­go³. Rak ner­ki doty­czył 3,9% zacho­ro­wań wśród męż­czyzn⁴ i 2,7% u kobiet⁵.

Rak ner­ki może się roz­wi­jać przez wie­le mie­się­cy, nie­mal bez­ob­ja­wo­wo⁵. Naj­czę­ściej wystę­pu­ją­cą posta­cią raka ner­ki jest rak ner­ko­wo­ko­mór­ko­wy (RCC), sta­no­wią­cy aż 90% wszyst­kich przy­pad­ków zacho­ro­wań na raka ner­ki a tak­że 2–3% wszyst­kich nowo­two­rów zło­śli­wych u osób doro­słych⁶. Cho­ru­ją głów­nie oso­by star­sze, w wie­ku 60 – 70 lat¹. Bli­sko jed­na trze­cia przy­pad­ków raka ner­ko­wo­ko­mór­ko­we­go wykry­wa­nych jest zbyt póź­no, czę­sto gdy nowo­twór daje już prze­rzu­ty – głów­nie do płuc, węzłów chłon­nych, kości, wątro­by, nad­ner­czy, do dru­giej ner­ki lub mózgu^{7, 8}.

– Celem kam­pa­nii edu­ka­cyj­nej Ner­ki do kon­tro­li! Wie­dza to życie jest zwró­ce­nie uwa­gi na to, jak waż­ne jest regu­lar­ne wyko­ny­wa­nie badań kon­tro­l­nych. Rak ner­ki czę­sto wykry­wa­ny jest w sta­dium bar­dzo zaawan­so­wa­nym. W więk­szo­ści cho­ro­ba we wcze­snym stop­niu zaawan­so­wa­nia stwier­dza­na jest przy bada­niach obra­zo­wych (naj­czę­ściej ultra­so­no­gra­ficz­nych) wyko­ny­wa­nych z innych wska­zań np. podej­rze­nie kami­cy dróg żół­cio­wych. Dole­gli­wo­ści bólo­we, krwio­mocz oraz obja­wy ogól­ne takie jak gorącz­ka, nie­do­krwi­stość będą­ce kla­sycz­ny­mi obja­wa­mi raka ner­ki towa­rzy­szą cho­ro­bie bar­dzo zaawan­so­wa­nej — mówi dr. n. med. Woj­ciech Pobor­ski, ordy­na­tor Oddzia­łu Onko­lo­gii Kato­wic­kie­go Cen­trum Onko­lo­gii. — W wie­lu cho­ro­bach nowo­two­ro­wych począt­ko­we sta­dia prze­bie­ga­ją z nie­cha­rak­te­ry­stycz­ny­mi dole­gli­wo­ścia­mi, są bez­ob­ja­wo­we lub ską­po­obja­wo­we. Scho­rze­nia te w znacz­nym stop­niu doty­czą osób star­szych, u któ­rych brak wyraź­nych dole­gli­wo­ści skła­nia do uzna­wa­nia swe­go sta­nu za nor­mal­ny, co skut­ku­je znacz­nym opóź­nie­niem roz­po­zna­nia. Utrzy­mu­ją­ce się dole­gli­wo­ści powin­ny jed­nak skła­niać do pod­ję­cia badań.

Kla­sycz­ne obja­wy raka ner­ko­wo­ko­mór­ko­we­go (tzw. tria­da obja­wów) obej­mu­ją­ce ból w boku, krwio­mocz (krew w moczu) i wyczu­wal­ny przy doty­ku guz w oko­li­cy ner­ki, wystę­pu­ją rzad­ko, zale­d­wie u 6–10% pacjen­tów⁹. Wystą­pie­nie tria­dy obja­wów ozna­cza­ją zwy­kle zaawan­so­wa­ną cho­ro­bę⁶.

– Pan­de­mia zna­czą­co utrud­ni­ła pacjen­tom dostęp do leka­rzy, przez co rza­dziej się bada­my. Rozu­mie­my strach i oba­wy jakie wywo­łał wirus, jed­nak war­to przy­po­mnieć sobie, kie­dy ostat­ni raz wyko­ny­wa­li­śmy bada­nia pro­fi­lak­tycz­ne, ponie­waż inne cho­ro­by, nie­ste­ty nie pocze­ka­ją na koniec epi­de­mii. Jako spo­łe­czeń­stwo mamy nie­wiel­ką świa­do­mość raka ner­ko­wo­ko­mór­ko­we­go. Spra­wy nie uła­twia fakt, że w począt­ko­wych sta­diach nie daje on nie­mal żad­nych obja­wów. Dla­te­go pro­fi­lak­ty­ka jest bar­dzo waż­na. Może ura­to­wać nam życie – mówi dr. n. med. Andrzej Kupi­las, ordy­na­tor Oddzia­łu Uro­lo­gii i Uro­lo­gii Onko­lo­gicz­nej Szpi­ta­la Miej­skie­go nr 4 w Gli­wi­cach.

Pro­fi­lak­ty­ka, ale czy moż­na zro­bić wię­cej?

Zwy­kle wystę­po­wa­nie raka ner­ki jest zwią­za­ne ze sty­lem życia danej oso­by. Rzu­ce­nie pale­nia papie­ro­sów, więk­sza aktyw­ność fizycz­na i reduk­cja nad­wa­gi, to pod­sta­wo­we spo­so­by obni­ża­ją­ce ryzy­ko zacho­ro­wa­nia na raka ner­ko­wo­ko­mór­ko­we­go¹⁰. Inny­mi czyn­ni­ka­mi zwięk­sza­ją­cy­mi czę­stość zacho­ro­wa­nia są nad­ci­śnie­nie tęt­ni­cze, sto­so­wa­nie dużej ilo­ści popu­lar­nych leków prze­ciw­bó­lo­wych¹², dłu­go­trwa­ła zawo­do­wa eks­po­zy­cja na takie sub­stan­cje, jak: roz­pusz­czal­ni­ki trój­chlo­ro­ety­le­no­we, barw­ni­ki, garb­ni­ki do skó­ry, azbest czy prze­twór­stwo ropy naf­to­wej¹². W gru­pie pod­wyż­szo­ne­go ryzy­ka zacho­ro­wa­nia na raka ner­ko­wo­ko­mór­ko­we­go są rów­nież pacjen­ci zma­ga­ją­cy się z prze­wle­kły­mi zaawan­so­wa­ny­mi cho­ro­ba­mi nerek (np. wie­lo­tor­bie­lo­wa­tość nerek), pro­wa­dzą­cy­mi do ich nie­wy­dol­no­ści i oso­by wyma­ga­ją­ce dia­li­zo­te­ra­pii¹².

– W raku ner­ki wiel­kość guza w momen­cie roz­po­czę­cia lecze­nia w dra­stycz­ny spo­sób prze­kła­da się na szan­se cał­ko­wi­te­go wyle­cze­nia. W przy­pad­ku małych zmian lecze­nie ope­ra­cyj­ne powo­du­je w więk­szo­ści cał­ko­wi­te wyle­cze­nie. Przy zmia­nach więk­szych znacz­na część pacjen­tów już w momen­cie roz­po­zna­nia ma cho­ro­bę roz­sia­ną (prze­rzu­ty), a ryzy­ko roz­sie­wu u pozo­sta­łych pacjen­tów nawet po lecze­niu ope­ra­cyj­nym pozo­sta­je zna­czą­ce. Nale­ży pod­kre­ślić, że szan­se na wyle­cze­nie dra­stycz­nie róż­nią się w zależ­no­ści od stop­nia zaawan­so­wa­nia. Regu­lar­na kon­tro­la pozwa­la na wykry­cie wcze­snych zmian, co daje szan­sę na cał­ko­wi­te wyle­cze­nie. Nie odbie­raj­my sobie tej moż­li­wo­ści – doda­je dr. n. med. Woj­ciech Pobor­ski.

Roz­po­zna­nie nowo­two­ru ner­ki usta­la się naj­czę­ściej na pod­sta­wie wywia­du, bada­nia fizy­kal­ne­go, badań labo­ra­to­ryj­nych oraz obra­zo­wych¹¹. Wstęp­ne podej­rze­nie guza ner­ki sta­wia­ne jest zazwy­czaj na pod­sta­wie bada­nia ultra­so­no­gra­ficz­ne­go (USG) jamy brzusz­nej, któ­re wyko­na­ne przez doświad­czo­ne­go leka­rza może wska­zać na wiel­kość i zaawan­so­wa­nie cho­ro­by nowo­two­ro­wej. Kolej­nym kro­kiem dia­gno­stycz­nym potwier­dza­ją­cym roz­po­zna­nie nowo­two­ru jest tomo­gra­fia kom­pu­te­ro­wa (TK) z poda­niem kon­tra­stu dożyl­ne­go. U czę­ści cho­rych korzyst­ne może być wyko­na­nie bada­nia rezo­nan­sem magne­tycz­nym (MR)⁶.

Aż o bli­sko 30% spa­dła licz­ba wyda­wa­nych kart Dia­gno­sty­ki i Lecze­nia Onko­lo­gicz­ne­go (DiLO)¹² w 2020 roku. Spa­dek licz­by wysta­wio­nych kart DiLO odzwier­cie­dla nie tyl­ko ogra­ni­cze­nie w dzia­łal­no­ści ośrod­ków pro­wa­dzą­cych dia­gno­sty­kę i lecze­nie onko­lo­gicz­ne, ale i całe­go sys­te­mu¹³. Z danych o sta­nie pol­skiej onko­lo­gii, wyni­ka, że pod­czas epi­de­mii odwo­ła­ne zosta­ło co trze­cie bada­nie lub tera­pia¹³. Tym­cza­sem według prze­wi­dy­wań KRN, licz­ba cho­rych na raka ner­ki w Pol­sce w latach 2018–2020 wzro­sła
o ok. 11 tysię­cy osób¹⁴.

Ner­ki – dla­cze­go są tak waż­ne?

Ner­ki są jed­nym z narzą­dów ukła­du moczo­we­go¹⁵. Peł­nią funk­cję wydal­ni­czą, regu­la­cyj­ną i endo­kryn­ną¹⁶. Ich głów­nym zada­niem jest pozby­wa­nie się zbęd­nych pro­duk­tów i zamie­nia­nie ich
w mocz¹⁶. Choć wiel­ko­ścią przy­po­mi­na­ją pię­ści doro­słe­go czło­wie­ka¹⁷, prze­pły­wa przez nie ok. 8 litrów krwi, śred­nio od 20 do 25 razy dzien­nie¹⁸. Skład krwi zmie­nia się pod wpły­wem tego co jemy lub pije­my. W naszym krwio­bie­gu poja­wia­ją się nie tyl­ko potrzeb­ne skład­ni­ki odżyw­cze, ale rów­nież sub­stan­cje zbęd­ne, dla­te­go ner­ki muszą pra­co­wać cały czas. Pęcherz pozby­wa się tych sub­stan­cji w moczu, oczysz­cza­jąc orga­nizm z tok­syn¹⁹.

– Pan­de­mia spra­wi­ła, że chcąc unik­nąć zaka­że­nia koro­na­wi­ru­sem, zapo­mnie­li­śmy o innych cho­ro­bach. Nale­ży jed­nak zdać sobie spra­wę, że hasło zostań w domu nie zwal­nia z koniecz­no­ści robie­nia badań pro­fi­lak­tycz­nych. Nie war­to cze­kać, zgło­śmy ner­ki „do kon­tro­li” jak naj­szyb­ciej – ape­lu­je Alek­san­dra Rud­nic­ka, rzecz­nik pra­so­wy Pol­skiej Koali­cji Pacjen­tów Onko­lo­gicz­nych.