Dusz­ność, ucisk w klat­ce pier­sio­wej, kaszel – to jed­ne z obja­wów COVID-19. Te same obja­wy towa­rzy­szą cho­rym na ast­mę, któ­rych licz­bę Świa­to­wa Orga­ni­za­cja Zdro­wia (WHO) sza­cu­je na ponad 235 mln osób, a licz­bę zgo­nów z powo­du tej cho­ro­by na ok. 400 tys. rocz­nieⁱ. W Pol­sce na ast­mę cho­ru­je oko­ło 4 mln osób: 11% dzie­ci w wie­ku 6–14 lat i oko­ło 9–10% popu­la­cji doro­słychⁱⁱ. Jak roz­róż­nić napad ast­my od obja­wów zaka­że­nia koro­na­wi­ru­sem? Czy ast­ma zwięk­sza ryzy­ko zacho­ro­wa­nia na COVID-19? Jak przyj­mo­wać leki i czy wszyst­kie? Czy mając ast­mę cięż­ką będzie moż­na korzy­stać z nowo­cze­snych leków bio­lo­gicz­nych sto­so­wa­nych w ramach spe­cjal­nych pro­gra­mów? Te i wie­le innych pytań od począt­ku pan­de­mii codzien­nie zada­ją sobie milio­ny cho­rych na ast­mę. Świa­to­wi eks­per­ci Glo­bal Ini­tia­ti­ve for Asth­ma (GINA) – orga­ni­za­cji koor­dy­nu­ją­cej na całym świe­cie dzia­ła­nia zwią­za­ne z postę­pem w dia­gno­sty­ce i lecze­niu ast­my oraz pol­scy spe­cja­li­ści spie­szą z odpo­wie­dzią.

Ska­la zacho­ro­wań na ast­mę jest ogrom­na, toteż każ­de­go roku na począt­ku maja obcho­dzo­ny jest Świa­to­wy Dzień Ast­my. Tego­rocz­ny jest wyjąt­ko­wy – trwa świa­to­wa pan­de­mia COVID-19. Rok temu infor­mo­wa­no o prze­ło­mo­wych na prze­strze­ni ostat­nich kil­ku­dzie­się­ciu lat zmia­nach w świa­to­wych zale­ce­niach doty­czą­cych lecze­nia ast­my, publi­ko­wa­nych sys­te­ma­tycz­nie przez orga­ni­za­cję GINA. Teraz wyda­no zale­ce­nia doty­czą­ce postę­po­wa­nia tak­że w cza­sie pan­de­mii cho­ro­by, któ­rej jed­nym z głów­nych obja­wów są rów­nież poważ­ne, nie­kie­dy śmier­tel­ne pro­ble­my z oddy­cha­niem.

Ast­ma oskrze­lo­wa ma naj­czę­ściej pod­ło­że aler­gicz­ne, a zda­niem World Aller­gy Orga­ni­za­tion – Świa­to­wej Orga­ni­za­cji Aler­gii, u 30–40% popu­la­cji świa­ta wystę­pu­je co naj­mniej jed­no scho­rze­nie aler­gicz­ne i ska­la zja­wi­ska może rosnąćⁱⁱⁱ. Pol­skie Towa­rzy­stwo Aler­go­lo­gicz­ne sza­cu­je, iż aler­gie doty­ka­ją poło­wy Polek i Pola­ków^iv.

Ast­ma jest cho­ro­bą nie­ule­czal­ną, jed­nak dzię­ki nowo­cze­snym tera­piom i sto­so­wa­niu się do zale­ceń lekar­skich moż­na zapa­no­wać nad jej obja­wa­mi. Tak­że, jeśli ma postać cięż­ką. Dole­gli­wo­ści te mogą wystę­po­wać z róż­ną czę­sto­tli­wo­ścią i w róż­nym nasi­le­niu – kil­ka razy w mie­sią­cu – kil­ka razy dzien­nie. Bez sku­tecz­ne­go lecze­nia obja­wy nasi­la­ją się, koniecz­na sta­je się hospi­ta­li­za­cja.

Dziś jed­nak dusz­ność, ucisk w klat­ce pier­sio­wej w pierw­szej kolej­no­ści koja­rzo­ne są z zaka­że­niem koro­na­wi­ru­sem SARS-COV‑2. Jak odróż­nić zaostrze­nie ast­my od COVID-19 czy gry­py? Róż­ni­ce obra­zu­je poniż­sza gra­fi­ka⁵.

Pod­sta­wo­we lecze­nie ast­my w każ­dym stop­niu zaawan­so­wa­nia cho­ro­by – od umiar­ko­wa­nej po cięż­ką — zawsze opie­ra się na dwóch gru­pach leków – lekach dzia­ła­ją­cych doraź­nie, szyb­ko roz­sze­rza­ją­cych oskrze­la i uła­twia­ją­cych oddy­cha­nie oraz na kon­tro­lu­ją­cych cho­ro­bę lekach o dzia­ła­niu prze­ciw­za­pal­nym, czy­li oddzia­łu­ją­cych na prze­wle­kły stan zapal­ny w dro­gach odde­cho­wych, będą­cy przy­czy­ną dole­gli­wo­ści (są to przede wszyst­kim wziew­ne gli­ko­kor­ty­ko­ste­ro­idy⁶). Nie­ste­ty, wszyst­kie ana­li­zy dowo­dzą, że wie­lu cho­rych nad­uży­wa krót­ko dzia­ła­ją­cych leków doraź­nych, nie sto­su­jąc przy tym dłu­go dzia­ła­ją­cych leków prze­ciw­za­pal­nych. Dla­te­go po 50-latach uzna­wa­nia leków doraź­nych za pod­sta­wo­we, GINA zale­ci­ła obec­nie łącz­ne sto­so­wa­nie małych dawek prze­ciw­za­pal­ne­go leku wziew­ne­go z dłu­go dzia­ła­ją­cym lekiem roz­sze­rza­ją­cym oskrze­la (wGKS i for­mo­te­rol — dłu­go dzia­ła­ją­cy bata2-mime­tyk z gru­py LABA) w jed­nym inha­la­to­rze jako pre­fe­ro­wa­ną meto­dę lecze­nia w każ­dym stop­niu zaawan­so­wa­nia cho­ro­by (GINA 1–5)⁷. Te zale­ce­nia odno­szą się rów­nież do cza­su pan­de­mii COVID-19.

Bez wzglę­du na stan epi­de­micz­ny, oso­by z ast­mą powin­ny kon­ty­nu­ować przyj­mo­wa­nie wszyst­kich leków zgod­nie z zale­ce­nia­mi leka­rza⁸.

U nie­któ­rych pacjen­tów stan­dar­do­we lecze­nie nie daje efek­tów – są to cho­rzy z ast­mą cięż­ką, na któ­rą wg eks­per­tów, w tym GINA, cier­pi 3,7% cho­rych⁹. W Pol­sce ast­mę cięż­ką ma kil­ka tysię­cy osób. Naj­lep­szym wybo­rem dla tej gru­py są nowo­cze­sne leki bio­lo­gicz­ne, sto­so­wa­ne w Pol­sce w ramach pro­gra­mów leko­wych Mini­ster­stwa Zdro­wia, reali­zo­wa­nych w wybra­nych ponad 50 pla­ców­kach medycz­nych, przy­naj­mniej jed­nej w każ­dym woje­wódz­twie. To jedy­na moż­li­wość dostę­pu cho­rych na ast­mę do refun­do­wa­nych leków bio­lo­gicz­nych. Obec­nie reali­zo­wa­ne są pro­gra­my lecze­nia ast­my cięż­kiej trze­ma leka­mi bio­lo­gicz­ny­mi – mepo­li­zu­ma­bem, oma­li­zu­ma­bem i (od listo­pa­da ub. roku) ben­ra­li­zu­ma­bem. Do pro­gra­mów włą­czo­nych jest ponad tysiąc osób, choć zda­niem eks­per­tów licz­ba ta powin­na być znacz­nie więk­sza. GINA zale­ca, by zawsze, tak­że w okre­sie pan­de­mii COVID-19, w każ­dym przy­pad­ku ast­my cięż­kiej nie­pod­da­ją­cej się stan­dar­do­we­mu lecze­niu inha­la­cyj­ne­mu od razu się­gać po nowo­cze­sne lecze­nie bio­lo­gicz­ne, któ­re u znacz­nej czę­ści cho­rych zapew­nia sku­tecz­ne lecze­nie, o lep­szym pro­fi­lu bez­pie­czeń­stwa niż sto­so­wa­nie ste­ry­dów sys­te­mo­wych.

Zanim poja­wi­ły się leki bio­lo­gicz­ne, przy nie­sku­tecz­no­ści tera­pii inha­la­cyj­nej wdra­ża­no wła­śnie doust­ne gli­ko­kor­ty­ko­ste­ro­idy, któ­re (w prze­ci­wień­stwie do gli­ko­kor­ty­ko­ste­ro­idów wziew­nych) mogą mieć wie­le poważ­nych dzia­łań nie­po­żą­da­nych. Dla­te­go też tera­pia nimi powin­na być jak naj­krót­sza. Tym­cza­sem ogra­ni­cze­nie dostę­pu do nowo­cze­snych leków bio­lo­gicz­nych zmu­sza pacjen­tów do ich sto­so­wa­nia.

Mini­ster­stwo Zdro­wia w spe­cjal­nym komu­ni­ka­cie zapew­ni­ło, iż bez wzglę­du na pan­de­mię COVID-19 dostęp do lecze­nia ast­my cięż­kiej leka­mi bio­lo­gicz­ny­mi, jak i do innych pro­gra­mów leków, będzie sta­le zapew­nio­ny.

Komu­ni­kat pra­so­wy przy­go­to­wa­ny przez Sto­wa­rzy­sze­nie Dzien­ni­ka­rze dla Zdro­wia w związ­ku ze Świa­to­wym Dniem Ast­my, 5 maja 2020 , Quo vadis medi­ci­na? XXI edy­cja „Ast­ma w dobie epi­de­mii koro­na­wi­ru­sa”.