Zmiany miażdżycowe w młodym wieku? Nie tylko przez brak aktywności fizycznej

Coraz więcej młodych osób mierzy się problemami zdrowotnymi, które jeszcze niedawno były domeną starszych pokoleń. Miażdżyca, zazwyczaj kojarzona z brakiem ruchu i niezdrowym stylem życia, dotyczy także aktywnych młodych ludzi [1]. Okazuje się, że przyczyny mogą być złożone – od genów, po przewlekły stres czy nawet rzadkie choroby metaboliczne, które często nie są brane pod uwagę przy diagnozie na wczesnym etapie.

U mło­dych ludzi coraz czę­ściej wystę­pu­ją zmia­ny miaż­dży­co­we, co rodzi pyta­nia o przy­czy­ny tego zja­wi­ska. Obok kla­sycz­nych czyn­ni­ków ryzy­ka, takich jak pale­nie papie­ro­sów czy oty­łość, istot­ne zna­cze­nie mają uwa­run­ko­wa­nia gene­tycz­ne, zabu­rze­nia hor­mo­nal­ne, a tak­że cho­ro­by meta­bo­licz­ne, jak hiper­cho­le­ste­ro­le­mia rodzin­na czy rzad­szy nie­do­bór (kwa­śnej) lipa­zy lizo­so­mal­nej (LAL‑D, ang. lyso­so­mal acid lipa­se defi­cien­cy).

– Cho­ro­by gene­tycz­nie uwa­run­ko­wa­ne, takie jak LAL‑D, mogą przy­spie­szyć roz­wój zmian miaż­dży­co­wych, nie­za­leż­nie od sty­lu życia pacjen­ta. W prze­bie­gu nie­do­bo­ru lipa­zy lizo­so­mal­nej (LAL‑D) obser­wu­je się zabu­rze­nia gospo­dar­ki lipi­do­wej (dys­li­pi­de­mię), któ­re mogą pre­dys­po­no­wać do wcze­śniej­sze­go (niż popu­la­cyj­nie) roz­wo­ju zmian miaż­dży­co­wych – tłu­ma­czy dr hab. n. med. Patryk Lipiń­ski, eks­pert Fun­da­cji Saven­tic.

Poni­żej przed­sta­wia­my klu­czo­we przy­czy­ny powsta­wa­nia wcze­snych zmian miaż­dży­co­wych, nawet w wie­ku 20 czy 30 lat.

Brak aktywności fizycznej i nieodpowiednia dieta

Brak aktyw­no­ści fizycz­nej oraz nie­od­po­wied­nia die­ta to jed­ne z naj­bar­dziej zna­nych przy­czyn roz­wo­ju miaż­dży­cy, rów­nież wśród mło­dych osób. Dłu­go­trwa­łe sie­dze­nie, brak regu­lar­nych ćwi­czeń oraz die­ta boga­ta w tłusz­cze trans i cukry sprzy­ja­ją odkła­da­niu się cho­le­ste­ro­lu w ścia­nach naczyń krwio­no­śnych. To pro­wa­dzi do two­rze­nia się bla­szek miaż­dży­co­wych, któ­re mogą blo­ko­wać prze­pływ krwi i zwięk­szać ryzy­ko zawa­łu ser­ca czy uda­ru mózgu. Aby tego unik­nąć, war­to wpro­wa­dzić regu­lar­ną aktyw­ność fizycz­ną, np. bie­ga­nie lub jaz­dę na rowe­rze, oraz zbi­lan­so­wa­ną die­tę boga­tą w błon­nik i zdro­we tłusz­cze.

Palenie papierosów

Mło­dzi ludzie, któ­rzy palą papie­ro­sy, są nara­że­ni na przy­spie­szo­ny roz­wój miaż­dży­cy [2]. Sub­stan­cje che­micz­ne zawar­te w dymie tyto­nio­wym, takie jak niko­ty­na i tle­nek węgla, uszka­dza­ją śród­bło­nek naczyń krwio­no­śnych, co sprzy­ja pro­ce­so­wi odkła­da­nia się cho­le­ste­ro­lu w ich ścia­nach. Uszko­dze­nie śród­błon­ka zwięk­sza stan zapal­ny i umoż­li­wia łatwiej­sze gro­ma­dze­nie się bla­szek miaż­dży­co­wych. Co wię­cej, nawet spo­ra­dycz­ne pale­nie może zna­czą­co zwięk­szać ryzy­ko cho­rób ser­co­wo-naczy­nio­wych. Dodat­ko­wo wzra­sta ono coraz bar­dziej w połą­cze­niu z inny­mi czyn­ni­ka­mi, jak oty­łość czy brak aktyw­no­ści fizycznej​.

Przewlekły stres

Współ­cze­sny, szyb­ki tryb życia, pre­sja zwią­za­na z nauką, pra­cą czy karie­rą, to czyn­ni­ki, któ­re mogą przy­czy­niać się do roz­wo­ju miaż­dży­cy u mło­dych osób. Stres pro­wa­dzi do wzro­stu pozio­mu kor­ty­zo­lu i innych hor­mo­nów, któ­re z cza­sem mogą powo­do­wać wzrost ciśnie­nia krwi oraz uszko­dze­nia naczyń.

Zaburzenia hormonalne

Wpływ hor­mo­nów na roz­wój miaż­dży­cy jest zło­żo­ny i doty­czy zarów­no mło­dych kobiet, jak i męż­czyzn. W przy­pad­ku kobiet, np. syn­drom poli­cy­stycz­nych jaj­ni­ków (PCOS) może pro­wa­dzić do pod­wyż­szo­ne­go pozio­mu cho­le­ste­ro­lu oraz insu­li­no­opor­no­ści, któ­re sprzy­ja­ją powsta­wa­niu miaż­dży­cy. Z kolei męż­czyź­ni z niskim pozio­mem testo­ste­ro­nu mogą być bar­dziej nara­że­ni na roz­wój cho­rób ser­co­wo-naczy­nio­wych.

Genetyczne predyspozycje

Miaż­dży­ca może być dzie­dzi­czo­na – mło­dzi pacjen­ci z rodzin­ną hiper­cho­le­ste­ro­le­mią czę­sto doświad­cza­ją wcze­snych zmian w naczy­niach krwio­no­śnych. Scho­rze­nie to cha­rak­te­ry­zu­je się pod­wyż­szo­nym pozio­mem cho­le­ste­ro­lu LDL („złe­go” cho­le­ste­ro­lu) we krwi, co pro­wa­dzi do odkła­da­nia się tłusz­czu w naczy­niach i two­rze­nia bla­szek miaż­dży­co­wych, nawet w mło­dym wie­ku.

Wrodzone choroby metaboliczne, jak LAL‑D

Cho­ro­by meta­bo­licz­ne to kolej­ny istot­ny czyn­nik ryzy­ka. Jed­nym z przy­kła­dów jest nie­do­bór kwa­śnej lipa­zy lizo­so­mal­nej (LAL‑D), to rzad­ka cho­ro­ba gene­tycz­na, w któ­rej docho­dzi do gro­ma­dze­nia się lipi­dów (tłusz­czów) w narzą­dach wewnętrz­nych, zwłasz­cza wątro­bie. Pacjen­ci z LAL‑D mają zwięk­szo­ne ryzy­ko powi­kłań ser­co­wo-naczy­nio­wych z uwa­gi na hiper­cho­le­ste­ro­le­mię (zwięk­szo­ne stę­że­nie cho­le­ste­ro­lu cał­ko­wi­te­go oraz cho­le­ste­ro­lu frak­cji LDL, a tak­że zmniej­szo­ne stę­że­nie cho­le­ste­ro­lu frak­cji HDL).

– LAL‑D sta­no­wi przy­kład wro­dzo­nej cho­ro­by meta­bo­licz­nej, dla któ­rej ist­nie­je lecze­nie przy­czy­no­we.  Enzy­ma­tycz­na tera­pia zastęp­cza, pole­ga­ją­ca na sub­sty­tu­cji nie­do­bo­ro­we­go enzy­mu (rekom­bi­no­wa­nej ludz­kiej sebe­li­pa­zy-alfa), pozwa­la na reduk­cję stop­nia powięk­sze­nia wątro­by i śle­dzio­ny, zmniej­sze­nie (a w wie­lu przy­pad­ków nor­ma­li­za­cję) aktyw­no­ści ami­no­trans­fe­raz (zwa­nych potocz­nie enzy­ma­mi wątro­bo­wy­mi) czy stę­że­nia lipi­dów w suro­wi­cy krwi. To jedy­na i co naj­waż­niej­sze sku­tecz­na meto­da lecze­nia przy­czy­no­we­go – tłu­ma­czy dr hab. n. med. Patryk Lipiń­ski z Fun­da­cji Saven­tic.

Objawy, których nie można ignorować

Choć miaż­dży­ca może roz­wi­jać się bez­ob­ja­wo­wo, war­to zwra­cać uwa­gę na pew­ne sygna­ły ostrze­gaw­cze. U mło­dych osób mogą to być:

• Chro­nicz­ne zmę­cze­nie,
• Nawra­ca­ją­ce bóle brzu­cha,
• Pod­wyż­szo­ny poziom cho­le­ste­ro­lu,
• Powięk­sze­nie wątro­by czy śle­dzio­ny.

– Jeśli któ­ry­kol­wiek z tych obja­wów poja­wia się regu­lar­nie, war­to skon­sul­to­wać się z leka­rzem i prze­pro­wa­dzić odpo­wied­nie bada­nia, w tym testy na poziom cho­le­ste­ro­lu oraz ewen­tu­al­ne bada­nia gene­tycz­ne, by wyklu­czyć cho­ro­by takie jak LAL‑D – tłu­ma­czy eks­pert.

Jak dbać o serce?

Pro­fi­lak­ty­ka w mło­dym wie­ku to klucz do zdro­we­go życia. Regu­lar­na aktyw­ność fizycz­na, uni­ka­nie pale­nia i dba­nie o odpo­wied­nio zbi­lan­so­wa­ną die­tę to fun­da­men­ty. War­to tak­że badać poziom cho­le­ste­ro­lu i, w przy­pad­ku obcią­że­nia gene­tycz­ne­go, moni­to­ro­wać swo­je zdro­wie regu­lar­nie, zgod­nie z zale­ce­nia­mi leka­rza.

Zmia­ny miaż­dży­co­we w mło­dym wie­ku to poważ­ny sygnał ostrze­gaw­czy, ale dzię­ki wcze­snej dia­gno­sty­ce i odpo­wied­nim dzia­ła­niom moż­na zmi­ni­ma­li­zo­wać ryzy­ko poważ­nych kon­se­kwen­cji zdro­wot­nych. War­to pamię­tać, że zdro­wie ser­ca nie zale­ży wyłącz­nie od tego, ile cza­su spę­dza­my na siłow­ni, ale rów­nież od genów, hor­mo­nów i spo­so­bu radze­nia sobie ze stre­sem. To, co dzie­je się wewnątrz nasze­go orga­ni­zmu, czę­sto może być ukry­te, dla­te­go tak waż­ne jest, by regu­lar­nie się badać i zwra­cać uwa­gę na sygna­ły, któ­re wysy­ła nasze cia­ło.

[1]https://scitechdaily.com/new-research-indicates-that-atherosclerosis-thought-to-be-irreversible-can-be-reversed/

[2]https://journals.plos.org/plosone/article?id=10.1371/journal.pone.0096368

O fun­da­cji Saven­tic

Fun­da­cja Saven­tic powsta­ła z myślą o pacjen­tach, któ­rzy przez wie­le mie­się­cy lub lat pozo­sta­ją nie­zdia­gno­zo­wa­ni i poszu­ku­ją wła­ści­we­go spe­cja­li­sty lub ośrod­ka medycz­ne­go. Głów­nym zada­niem orga­ni­za­cji jest wspie­ra­nie szyb­szej dia­gno­sty­ki cho­rób rzad­kich. W tym celu Fun­da­cja stwo­rzy­ła i bez­płat­nie udo­stęp­nia apli­ka­cję, przez któ­rą pacjent może bez­piecz­nie prze­słać kwe­stio­na­riusz oraz dane medycz­ne. Otrzy­ma­ne doku­men­ty są ana­li­zo­wa­ne zarów­no przez inno­wa­cyj­ne algo­ryt­my sztucz­nej inte­li­gen­cji, jak i kon­sy­lium lekar­skie wyspe­cja­li­zo­wa­ne w zakre­sie cho­rób rzad­kich.