Probiotyki w medycynie

mgr Anna Ber­na­ciak, dia­gno­sta labo­ra­to­ryj­ny

W świe­cie wyso­ko prze­two­rzo­nej żyw­no­ści jeste­śmy zmu­sze­ni, aby dokład­nie ana­li­zo­wać skład i bez­pie­czeń­stwo spo­ży­wa­nych pro­duk­tów. Jakość odży­wia­nia jest waż­na dla ludz­kie­go zdro­wia ze wzglę­du na wystę­po­wa­nie róż­ne­go rodza­ju zatruć pokar­mo­wych, oty­ło­ści, aler­gii, cho­rób ser­co­wo-naczy­nio­wych i nowo­two­rów, któ­re sta­no­wią pla­gę XXI wie­ku.

Z jed­nej stro­ny w cią­gu kil­ku ostat­nich lat zaob­ser­wo­wa­no, że znacz­na część Pola­ków jest bar­dziej aktyw­na fizycz­nie i zain­te­re­so­wa­na racjo­nal­nym spo­so­bem odży­wia­nia, co prze­ło­ży­ło się na znacz­ną popra­wę zdro­wia i jako­ści życia. Jak się oka­za­ło bar­dzo waż­ną rolę speł­nia­ją tu pro­bio­ty­ki, któ­re mają korzyst­ny wpływ na zdro­wie czło­wie­ka.

Naj­bar­dziej powszech­ne pro­duk­ty boga­te w pro­bio­ty­ki obej­mu­ją jogur­ty, kefi­ry, wino, piwo, fer­men­to­wa­ne pro­duk­ty mlecz­ne i kiszon­ki spo­żyw­cze.

Ostat­nio dosyć popu­lar­ne sta­ło się spo­ży­wa­nie suple­men­tów pro­bio­tycz­nych oraz leków w for­mie piguł­ki, prosz­ku, kap­suł­ki i tablet­ki, któ­rych sto­so­wa­nie może mieć korzyst­ny wpływ zarów­no na pro­ce­sy tra­wien­ne, jak i na popra­wę funk­cjo­no­wa­nia ukła­du immu­no­lo­gicz­ne­go. Jed­nak zgod­nie z mak­sy­mą Hipo­kra­te­sa, któ­ra brzmi „Niech żyw­ność będzie two­im lekiem, a lek two­ją żyw­no­ścią” war­to ogra­ni­czać sto­so­wa­nie suple­men­tów na rzecz goto­wych pro­duk­tów spo­żyw­czych, a pro­bio­ty­ko­te­ra­pię dobie­rać do kon­kret­nej sytu­acji kli­nicz­nej.

Pro­bio­ty­ki to nie­pa­to­gen­ne mikro­or­ga­ni­zmy, któ­re poda­wa­ne w odpo­wied­nich ilo­ściach, mogą wywie­rać korzyst­ne skut­ki zdro­wot­ne poprzez popra­wę sta­nu zdro­wia i ogra­ni­cza­nie ryzy­ka zacho­ro­wa­nia. Pro­dukt pro­bio­tycz­ny wywo­dzi się z natu­ral­nej, zdro­wej mikro­flo­ry jeli­ta gru­be­go czło­wie­ka. Mikro­or­ga­ni­zmy są zali­cza­ne do względnych/bezwzględnych bez­tle­now­ców, wyka­zu­ją­cych zdol­ność fer­men­ta­cji węglo­wo­da­nów i przy­na­le­żą­cych do ści­śle okre­ślo­ne­go rodza­ju i gatun­ku.

Naj­czę­ściej do pro­duk­cji pro­bio­ty­ków wyko­rzy­sty­wa­ne są bak­te­rie z rodza­jów Lac­to­ba­cil­lus, Bifi­do­bac­te­rium, Lac­to­coc­cus, Strep­to­coc­cus, Ente­ro­coc­cus, nie­któ­re szcze­py Esche­ri­chia coli, Pro­pio­ni­bac­te­rium, szcze­py droż­dży z rodza­ju Sac­cha­ro­my­ces oraz kul­tu­ry ple­śni z rodza­ju Asper­gil­lus.

Aby pro­dukt uznać za pro­bio­tycz­ny daw­ka powin­na być nie mniej­sza od 10⁸ CFU(ang. colo­ny- for­ming unit, jed­nost­ka two­rzą­ca kolo­nię) bak­te­rii, z kolei pre­pa­ra­ty tera­peu­tycz­ne muszą zawie­rać, co naj­mniej 10¹¹ CFU. Więk­szość pro­du­ko­wa­nych pre­pa­ra­tów pro­bio­tycz­nych musi być odpor­na na dzia­ła­nie enzy­mów tra­wien­nych, kwa­sów żół­cio­wych i soku żołąd­ko­we­go.

W opar­ciu o rze­tel­ne bada­nia kli­nicz­ne, muszą mieć potwier­dzo­ny pozy­tyw­ny wpływ na orga­nizm czło­wie­ka, wytwa­rza­nie sub­stan­cji o dzia­ła­niu prze­ciw­drob­no­ustro­jo­wym oraz wyka­zy­wa­nie zdol­no­ści przy­le­ga­nia do powierzch­ni i kolo­ni­za­cji jeli­ta gru­be­go. Ponad­to udo­wod­nio­no ich przy­dat­ność w lecze­niualer­gii pokar­mo­wych, sty­mu­la­cji ukła­du immu­no­lo­gicz­ne­go, regu­la­cji gospo­dar­ki mine­ral­nej oraz pro­duk­cji wita­min z gru­py B, K, PP-nia­cy­nę, kwas folio­wy.

Wraz z roz­wo­jem metod pro­duk­cji pro­bio­ty­ków i łatwiej­szym dostę­pem do sekwen­cjo­no­wa­nia geno­mu bak­te­rii, moż­na pro­jek­to­wać pro­bio­ty­ki dosto­so­wa­ne do potrzeb kon­kret­nej jed­nost­ki. Głów­ne zasto­so­wa­nie pro­bio­ty­ków zwią­za­ne jest z pro­ble­ma­mi w obrę­bie prze­wo­du pokar­mo­we­go, jed­nak w piśmien­nic­twie odno­to­wa­no ich sku­tecz­ność kli­nicz­ną tak­że w zwal­cza­niu innych dole­gli­wo­ści.

Zasto­so­wa­nie pro­bio­ty­ków

Róż­ne­go rodza­ju bie­gun­ki m.in. spo­wo­do­wa­ne anty­bio­ty­ko­te­ra­pią, bie­gun­ki podróż­nych, bie­gun­ki rota­wi­ru­so­we czy wywo­ła­ne zespo­łem jeli­ta draż­li­we­go, mogą być leczo­ne za pomo­cą bak­te­rii z rodza­ju Sac­cha­ro­my­ces, Lac­to­ba­cil­lus i Bifi­do­bac­te­rium. Pro­du­ko­wa­ny przez pro­bio­ty­ki kwas mle­ko­wy oraz wytwa­rza­ny przez nie­któ­re szcze­py H₂O² dzia­ła­ją tok­sycz­nie na pato­ge­ny i usu­wa­ją je z prze­wo­du pokar­mo­we­go.

Zabu­rze­nia rów­no­wa­gi flo­ry pochwy, któ­re skut­ku­ją zmia­ną stę­że­nia pałe­czek kwa­su mle­ko­we­go, co może wywo­ły­wać u kobiet bak­te­ryj­ne zapa­le­nie pochwy, zaka­że­nia dróg moczo­wych oraz infek­cje droż­dżo­we. Udo­wod­nio­no pozy­tyw­ny wpływ suple­men­ta­cji pro­bio­ty­ka­mi zawie­ra­ją­cy­mi bak­te­rie z rodza­ju Lac­to­ba­cil­lus, któ­re sty­mu­lu­ją kolo­ni­za­cję poży­tecz­nej mikro­flo­ry i popra­wia­ją stan mikro­śro­do­wi­ska pochwy.

Nie­wła­ści­wy spo­sób odży­wia­nia, któ­ry przy­czy­nia się do pod­wyż­sze­nia stę­że­nia cho­le­ste­ro­lu we krwi i w kon­se­kwen­cji do two­rze­nia się pły­tek miaż­dży­co­wych w ścia­nie śród­błon­ka naczyń, może wpły­wać na wzrost ryzy­ka incy­den­tów ser­co­wo-naczy­nio­wych. Przy­pusz­cza się, że Lac­to­ba­cil­lus i Bifi­do­bac­te­rium w prze­wo­dzie pokar­mo­wym mogą efek­tyw­nie obni­żać poziom złych frak­cji cho­le­ste­ro­lu oraz zwięk­szać jego wyda­la­nie z orga­ni­zmu.

Lecze­nie pro­bio­ty­ka­mi łago­dzi obja­wy nie­to­le­ran­cji lak­to­zy. Zauwa­żo­no, że pro­duk­ty mlecz­ne zwie­ra­ją­ce bak­te­rie z rodza­ju Bifi­do­bac­te­rium i Lac­to­ba­cil­lus, znacz­nie obni­ża­ją ryzy­ko powsta­nia bie­gu­nek, wzdęć i bólu brzu­cha.

Pro­bio­ty­ki mogą odgry­wać zna­czą­cą rolę w hamo­wa­niu pro­ce­su kan­ce­ro­ge­ne­zy poprzez pro­duk­cję sub­stan­cji anty­mu­ta­gen­nych i pro­duk­cję kwa­su mle­ko­we­go, któ­ry sty­mu­lu­je apop­to­zę szko­dli­wych bak­te­rii.

Powszech­nie pro­bio­ty­ki otrzy­ma­ły sta­tus orga­ni­zmów bez­piecz­nych dla zdro­wia ludz­kie­go GRAS (ang. Gene­ral­ly Reco­gni­sed As Safe, uwa­ża­ne za bez­piecz­ne), jed­nak nale­ży zacho­wać ostroż­ność przy ich sto­so­wa­niu w gru­pie osób hospi­ta­li­zo­wa­nych oraz osób z obni­żo­ną odpor­no­ścią.

Nie­bez­pie­czeń­stwo sto­so­wa­nia pro­bio­ty­ków w tej gru­pie osób wią­że się z moż­li­wo­ścią bak­te­rie­mii, grzy­bi­cy oraz szko­dli­we­go dzia­ła­nia meta­bo­licz­ne­go, co ma miej­sce u pacjen­tów z zespo­łem jeli­ta krót­kie­go.

Piśmien­nic­two:

Sza­moc­ka M., Ame­ryk M., Świąt­kow­ski M.: Pro­bio­tics in medi­ci­ne. J Educ Health Sport 2017;7(5):486–496.

Moj­ka K.: Pro­bio­ty­ki, pre­bio­ty­ki i syn­bio­ty­ki – cha­rak­te­ry­sty­ka i funk­cje. Probl Hig Epi­de­miol 2014;95(3):541–549.

Winiarz D. et al.: Biul. Wydz. Farm. WUM, 2017, 10, 86–94.

https://www.vitaimmun.pl/wp-content/uploads/2015/09/Historia-bada%C5%84-nad-probiotykami.pdf

Maftei NM.: Pro­bio­tic, Pre­bio­tic and Syn­bio­tic Pro­ducts in Human Health. Fron­tiers and New Trends in the Scien­ce of Fer­men­ted Food and Beve­ra­ges 2019; DOI: http://dx.doi.org/10.5772/intechopen.81553

Heather A. Vit­ko, Jor­dan J. Tro­xell: Pro­bio­tics in the cri­ti­cal care unit: fad, fact, or fic­tion? J Emerg Crit Care Med 2018;2:95.