Szczepienia przeciwko HPV warto wykonać w każdym wieku

Według Świa­to­wej Orga­ni­za­cji Zdro­wia (WHO), rak szyj­ki maci­cy jest czwar­tym, naj­czę­ściej wystę­pu­ją­cym nowo­two­rem u kobiet[1]. Z kolei dane Agen­cji Badań Medycz­nych (ABM) poka­zu­ją, że oko­ło 91 proc. zło­śli­wych nowo­two­rów szyj­ki maci­cy wią­że się z zaka­że­niem wiru­sem bro­daw­cza­ka ludz­kie­go (HPV). Szcze­pie­nia mogły­by uchro­nić oko­ło 54–68 tysię­cy kobiet przed zacho­ro­wa­niem na nowo­two­ry z tej gru­py[2]. Jak pod­kre­śla eks­pert Szpi­ta­la Karo­wa, dr hab. n. med. Ewa Romej­ko-Wol­nie­wicz: Naj­lep­sze wyni­ki szcze­pień prze­ciw­ko wiru­so­wi HPV obser­wu­je się u mło­dych ludzi, jed­nak war­to je wyko­nać w każ­dym wie­ku.

Im wcze­śniej, tym lepiej

Wraz z począt­kiem wrze­śnia Mini­ster­stwo Zdro­wia roz­sze­rzy­ło powszech­ny pro­gram bez­płat­nych szcze­pień na wiru­sa HPV. Aktu­al­nie mogą z nie­go sko­rzy­stać wszyst­kie zain­te­re­so­wa­ne oso­by od 9 do 14 roku życia, któ­rych opie­kun praw­ny wyra­zi na to zgo­dę. Reje­stra­cji na szcze­pie­nie moż­na doko­nać przez bez­po­śred­ni kon­takt z wybra­ną przy­chod­nią Pod­sta­wo­wej Opie­ki Zdro­wot­nej.

Szcze­pion­ka prze­ciw­ko wiru­so­wi HPV wyka­zu­je naj­więk­szą sku­tecz­ność po poda­niu u dzie­ci do 15 roku życia. War­to wyko­nać ją moż­li­wie jak naj­wcze­śniej, ponie­waż naj­lep­szym spo­so­bem ochro­ny przed kon­se­kwen­cja­mi HPV jest nie­do­pusz­cze­nie do zaka­że­nia. Ten wirus prze­no­si się przede wszyst­kim dro­gą płcio­wą, jed­nak moż­na zara­zić się nim tak­że m.in. przez kon­takt skór­ny czy mikro­ura­zy wystę­pu­ją­ce np. jamie ust­nej – mówi dr hab. n. med. Ewa Romej­ko-Wol­nie­wicz, Gine­ko­log-Położ­nik, Endo­kry­no­log i Per­ina­to­log ze Szpi­ta­la Karo­wa, czło­nek Pol­skie­go Towa­rzy­stwa Pato­lo­gii Szyj­ki Maci­cy i Kol­po­sko­pii.

Dla­cze­go w szko­łach?

Do pro­gra­mu mogą się zgła­szać rów­nież szko­ły, do któ­rych uczęsz­cza­ją dzie­ci we wska­za­nym wie­ku. Lekarz pod­kre­śla, że waż­ne jest włą­cze­nie do tego pro­gra­mu jak naj­więk­szej ilo­ści szkół. Co nie jest dla wszyst­kich oczy­wi­ste, waż­ne jest tak­że szcze­pie­nie chłop­ców.

Szcze­pie­nia w sys­te­mach szkol­nych osią­ga­ją bar­dzo dobre rezul­ta­ty, jeśli cho­dzi o odse­tek osób zaszcze­pio­nych. Im więk­sza gru­pa będzie odpor­na na wiru­sa bro­daw­cza­ka ludz­kie­go, tym lep­szy będzie dobro­stan całe­go spo­łe­czeń­stwa. Mimo, że o HPV naj­czę­ściej mówi się w kon­tek­ście kobiet, wirus ten może powo­do­wać róż­ne rodza­je nowo­two­rów. Poza nowo­two­rem szyj­ki maci­cy, pochwy i sro­mu są to np. rak odby­tu, prą­cia, gar­dła i krta­ni. Prze­ciw HPV powin­no się więc szcze­pić nie­za­leż­nie od płci, głów­nym rezer­wu­arem wiru­sa bro­daw­cza­ka ludz­kie­go są męż­czyź­ni – doda­je Romej­ko-Wol­nie­wicz.

Nie tyl­ko dzie­ci

Co waż­ne pod­ję­cie współ­ży­cia ani wiek nie są prze­ciw­wska­za­nia­mi do wyko­na­nia szcze­pie­nia na wiru­sa HPV. Rzą­do­wy pro­gram co praw­da doty­czy osób do 15 roku życia. Szcze­pie­nie może wyko­nać jed­nak każ­dy. Po uzy­ska­niu recep­ty od leka­rza, moż­na wyku­pić szcze­pion­kę w apte­ce, a następ­nie udać się do dowol­ne­go ośrod­ka POZ, gdzie zosta­nie poda­na przez per­so­nel medycz­ny.

Naj­lep­sze wyni­ki szcze­pień prze­ciw­ko wiru­so­wi HPV obser­wu­je się u mło­dych ludzi, jed­nak war­to je wyko­nać w każ­dym wie­ku. Nawet oso­by, któ­re prze­by­ły w prze­szło­ści infek­cję spo­wo­do­wa­ną HPV powin­ny z nie­go sko­rzy­stać. Dzię­ki temu zmniej­sza się ryzy­ko nawro­tu, a szcze­pion­ka może rów­nież chro­nić przed pozo­sta­ły­mi typa­mi wiru­sa nale­żą­cy­mi do gru­py 9 szcze­pów, któ­re obej­mu­je – doda­je lekarz.

Korzy­ści ze szcze­pień na HPV

Zgod­nie z wyni­ka­mi ana­li­zy Agen­cji Badań Medycz­nych[3] moż­na wnio­sko­wać, że gdy­by wszy­scy miesz­kań­cy Pol­ski zosta­li w poprzed­nich deka­dach zaszcze­pie­ni prze­ciw wiru­so­wi HPV (szcze­pion­ką Cerva­rix lub Gar­da­sil 9) na prze­strze­ni lat 1999–2020 roku moż­na było­by unik­nąć 90–114 tysię­cy przy­pad­ków nowo­two­rów. To oko­ło 6–8 tysię­cy nowo­two­rów zło­śli­wych jamy ust­nej, 12–13 tysię­cy nowo­two­rów zło­śli­wych czę­ści ust­nej gar­dła, 4–8 tysię­cy nowo­two­rów zło­śli­wych krta­ni, 5–7 tysię­cy nowo­two­rów zło­śli­wych sro­mu, 1,2–1,6 tysię­cy nowo­two­rów zło­śli­wych pochwy, 54–68 tysię­cy nowo­two­rów zło­śli­wych szyj­ki maci­cy, 2,3–2,9 tysię­cy nowo­two­rów zło­śli­wych peni­sa oraz 5–6 tysię­cy nowo­two­rów zło­śli­wych odby­tu.

Kie­dy usły­sza­łam o posze­rze­niu dostę­pu do bez­płat­nych szcze­pień prze­ciw HPV pomy­śla­łam: Wresz­cie! Mamy już prze­cież wie­le danych pre­zen­tu­ją­cych korzy­ści pły­ną­ce z takie­go dzia­ła­nia. W pań­stwach, któ­re zapew­nia­ją dostęp do szcze­pio­nek na pozio­mie popu­la­cji szkol­nej jak Austra­lia czy Wiel­ka Bry­ta­nia widocz­ne są zna­czą­ce spad­ki w licz­bie zaka­żeń wiru­sem HPV oraz przy­pad­ków nowo­two­rów spo­wo­do­wa­nych tym wiru­sem. Tak budu­je się odpor­ność zbio­ro­wą. Gdy zaszcze­pio­na jest wystar­cza­ją­co duża część popu­la­cji wirus ma trud­no­ści z roz­prze­strze­nia­niem się. W prze­szło­ści zbu­do­wa­li­śmy taką odpor­ność dzię­ki szcze­pie­niom np. na cho­ro­bę Heine­go-Medi­na czy Odrę – kon­ty­nu­uje dr hab. n. med. Ewa Romej­ko-Wol­nie­wicz.

Infek­cje spo­wo­do­wa­ne wiru­sa­mi HPV w więk­szo­ści przy­pad­ków prze­bie­ga­ją bez­ob­ja­wo­wo. Eks­pert pod­kre­śla, że szcze­pion­ki prze­ciw HPV nie zawie­ra­ją w sobie DNA wiru­sa.

Szcze­pion­ka na HPV nie zawie­ra czą­stek DNA wiru­sa, tyl­ko biał­ko z jego otocz­ki syn­te­ty­zo­wa­ne w róż­nych mediach. Wywo­łu­je okre­ślo­ne reak­cje fizjo­lo­gicz­ne w wyni­ku cze­go wytwa­rza­ją się prze­ciw­cia­ła neu­tra­li­zu­ją­ce chro­nią­ce przed wnik­nię­ciem wiru­sa. Reak­cje na szcze­pion­kę prze­ciw­ko wiru­so­wi HPV nie odbie­ga­ją od reak­cji wystę­pu­ją­cych przy innych szcze­pion­kach – doda­je eks­pert.

[1] https://www.who.int/news-room/fact-sheets/detail/cervical-cancer

[2] Agen­cja Badań Medycz­nych, Wydział Nauki i Ewa­lu­acji, “Powszech­ny pro­gram szcze­pień prze­ciw HPV — prze­wi­dy­wa­ne skut­ki zdro­wot­ne dla popu­la­cji oraz dla sys­te­mu ochro­ny zdro­wia w Pol­sce”, Wyda­nie dru­gie, War­sza­wa 2024, 3 kwiet­nia 2024.

[3] Agen­cja Badań Medycz­nych, Wydział Nauki i Ewa­lu­acji, “Powszech­ny pro­gram szcze­pień prze­ciw HPV — prze­wi­dy­wa­ne skut­ki zdro­wot­ne dla popu­la­cji oraz dla sys­te­mu ochro­ny zdro­wia w Pol­sce”, Wyda­nie dru­gie, War­sza­wa 2024, 3 kwiet­nia 2024.