Wpływ wapnia i witaminy D3 na stan zdrowia jamy ustnej

lek. Mag­da­le­na Sobec­ka-Fran­kie­wicz, sto­ma­to­log

Wapń, obok fos­fo­ru, jest głów­nym budul­cem tka­nek zęba. Według zale­ceń WHO oraz Insty­tu­tu Żyw­no­ści i Żywie­nia ten pier­wia­stek powi­nien być codzien­nie dostar­cza­ny do orga­ni­zmu w ilo­ści oko­ło 1000 mg. Jego przy­swa­jal­ność zale­ży od wie­lu skład­ni­ków pokar­mo­wych, for­my poda­nia, a tak­że obec­no­ści w orga­ni­zmie wita­mi­ny D3.

Nie­do­bór wap­nia może wpły­wać na roz­wój zębów, powsta­wa­nie próch­ni­cy i cho­rób przy­zę­bia oraz stan bło­ny ślu­zo­wej jamy ust­nej.

Na eta­pie roz­wo­ju tka­nek zęba, któ­ry roz­po­czy­na się już w okre­sie przed­uro­dze­nio­wym, nie­do­bór wap­nia może pro­wa­dzić do nie­pra­wi­dło­wej mine­ra­li­za­cji, a więc nie­pra­wi­dło­we­go kształ­tu zębów oraz poja­wia­nia się zmian zabar­wie­nia szkli­wa. Nie­do­bór wap­nia na eta­pie roz­wo­ju wyni­ka naj­czę­ściej z obni­żo­ne­go pozio­mu wita­mi­ny D3 i obja­wia się w posta­ci krzy­wi­cy.

Oprócz cha­rak­te­ry­stycz­nych zmian w posta­ci znie­kształ­ceń kości, poja­wia­ją się rów­nież nie­pra­wi­dło­wo­ści w jamie ust­nej takie jak: zwę­że­nie łuków zębo­wych czy wyso­kie wyskle­pie­nie pod­nie­bie­nia. Obser­wu­je się rów­nież opóź­nie­nie ząb­ko­wa­nia lub zmia­nę kolej­no­ści poja­wia­nia się zębów, a nawet cał­ko­wi­te zaha­mo­wa­nie wyrzy­na­nia. Może to powo­do­wać zabu­rze­nia w obrę­bie zgry­zu i w przy­szło­ści wyma­gać lecze­nia orto­don­tycz­ne­go lub nawet wie­lo­spe­cja­li­stycz­ne­go.

Nie­do­bór wap­nia i wita­mi­ny D3 może przy­czy­niać się rów­nież do zwięk­sze­nia podat­no­ści tka­nek zęba na próch­ni­cę. W powsta­wa­niu próch­ni­cy głów­ną rolę odgry­wa­ją kwa­so­twór­cze bak­te­rie obec­ne w jamie ust­nej, czę­sto­tli­wość i rodzaj spo­ży­wa­nych węglo­wo­da­nów oraz podat­ność tka­nek zęba na dzia­ła­nie kwa­sów.

Słab­sza mine­ra­li­za­cja tka­nek zębów zwią­za­na z nie­do­bo­rem wap­nia i wita­mi­ny D3, nara­ża na powsta­wa­nie próch­ni­cy. Ma to szcze­gól­ne zna­cze­nie w przy­pad­ku zębów mlecz­nych, któ­re są sła­biej zmi­ne­ra­li­zo­wa­ne niż zęby sta­łe. Dodat­ko­wo wita­mi­na D3 ma wła­ści­wo­ści prze­ciw­bak­te­ryj­ne, ponie­waż powo­du­je akty­wa­cję komó­rek immu­no­lo­gicz­nych takich jak lim­fo­cy­ty B i T oraz mono­cy­ty i makro­fa­gi, a tak­że wydzie­la­nie spe­cy­ficz­nych sub­stan­cji (kate­che­li­cy­dów i beta-defen­syw) skie­ro­wa­nych prze­ciw­ko bak­te­riom odpo­wie­dzial­nym za powsta­wa­nie próch­ni­cy.

Obec­ność wita­mi­ny D3 wpły­wa rów­nież na wzrost wydzie­la­nia śli­ny, co jest jed­nym z czyn­ni­ków zmniej­sza­ją­cych nara­że­nie na wystę­po­wa­nie próch­ni­cy. Obec­nie pro­wa­dzo­ne są licz­ne bada­nia w kie­run­ku wyko­rzy­sta­nia pre­pa­ra­tów wap­nio­wych i wita­mi­ny D3 w zapo­bie­ga­niu i lecze­niu próch­ni­cy. Nie­któ­re źró­dła nauko­we dono­szą o podob­nym lub nawet sku­tecz­niej­szym dzia­ła­niu prze­ciw­próch­ni­czym niż flu­or.

Prze­ciw­bak­te­ryj­ne i akty­wu­ją­ce układ immu­no­lo­gicz­ny dzia­ła­nie wita­mi­ny D3 ma tak­że zna­cze­nie w zapo­bie­ga­niu wystę­po­wa­nia cho­rób dzią­seł i przy­zę­bia. Wła­ści­wy poziom wap­nia i wita­mi­ny D3 wpły­wa na gęstość kości, w tym rów­nież kości szczęk i wyrost­ka zębo­do­ło­we­go. Tym samym sta­no­wi lep­sze pod­par­cie dla zębów, zapo­bie­ga­jąc ich wcze­śniej­szej utra­cie. Udo­wod­nio­no, że suple­men­ta­cja pre­pa­ra­ta­mi wap­nio­wy­mi z zawar­to­ścią wita­mi­ny D3 zapo­bie­ga oste­opo­ro­zie wyrost­ka zębo­do­ło­we­go i popra­wia utrzy­ma­nie zębów u osób star­szych, a u aktyw­nych pala­czy wyraź­nie wpły­wa na popra­wę sta­nu przy­zę­bia tj. zmniej­sze­nie sta­nu zapal­ne­go i krwa­wie­nia dzią­seł.

Wła­ści­wy poziom wap­nia uszczel­nia bło­nę ślu­zo­wą jamy ust­nej, czy­niąc ją barie­rą dla wni­ka­nia mikro­or­ga­ni­zmów, a prze­ciw­bak­te­ryj­ne dzia­ła­nie wita­mi­ny D3 chro­ni ją przed zasie­dla­niem przez mikro­or­ga­ni­zmy. Udo­wod­nio­no, że nie­do­bór wita­mi­ny D3 sprzy­ja roz­wo­jo­wi grzy­bi­czych zaka­żeń jamy ust­nej.

Wła­ści­wy poziom wap­nia i wita­mi­ny D3 ma tez zna­cze­nie w zapo­bie­ga­niu wystę­po­wa­nia nowo­two­rów jamy ust­nej. Skład­ni­ki te ogra­ni­cza­ją tem­po powsta­wa­nia komó­rek rako­wych i roz­rost nie­pra­wi­dło­wych naczyń krwio­no­śnych a tak­że zwięk­sza­ją nisz­cze­nie zmu­to­wa­nych komó­rek oraz powsta­wa­nie nowych pra­wi­dło­wych komó­rek.

Ze wzglę­du na zna­cze­nie wap­nia i wita­mi­ny D3 dla pra­wi­dło­we­go sta­nu zdro­wia jamy ust­nej waż­ne jest zadba­nie o wła­ści­we dostar­cza­nie do orga­ni­zmu tych skład­ni­ków — głów­nie w pro­duk­tach mlecz­nych, strącz­ko­wych i rybach.

W przy­pad­ku wita­mi­ny D3 waż­ne jest czę­ste prze­by­wa­nie na świe­żym powie­trzu, ponie­waż głów­ne jej źró­dło sta­no­wi syn­te­za skór­na pod wpły­wem pro­mie­ni UV. Jest to szcze­gól­nie waż­ne w gru­pach nara­żo­nych na nie­do­bo­ry tj. ludzi star­szych, kobiet w cią­ży, dzie­ci i mło­dzie­ży oraz prze­wle­kle cho­rych. W przy­pad­ku stwier­dzo­nych nie­do­bo­rów, a tak­że w okre­sie jesien­no-zimo­wym war­to rów­nież się­gnąć po suple­men­ty w tablet­kach lub kap­suł­kach.

Piśmien­nic­two:

1. Sobec­ka-Fran­kie­wicz M. Wpływ pre­pa­ra­tów wap­nio­wych na stan zdro­wia jamy ust­nej. Świat Medy­cy­ny i Far­ma­cji 2 (189).

2. Jarosz M. Nor­my żywie­nia dla popu­la­cji pol­skiej- nowe­li­za­cja. Insty­tut Żyw­no­ści i Żywie­nia 2012, 108–125.

3. Ste­in S H, Tip­ton D A. Vita­min D and its impact on oral health- an upda­te. J Tenn Dent Assoc. 2011,  91(2), 30–33.