Uspokój jelita. Jak radzić sobie z zespołem jelita nadwrażliwego

80% pacjen­tów z zespo­łem jeli­ta nad­wraż­li­we­go (ZJN) przy­zna­je, że stres powo­du­je u nich nasi­le­nie obja­wów cho­ro­by. Ból brzu­cha zabu­rza codzien­nie funk­cjo­no­wa­nie, a wie­le osób cier­pią­cych na to scho­rze­nie nie wycho­dzi z domu, gdy poja­wia­ją się dole­gli­wo­ści¹. Ist­nie­ją jed­nak sku­tecz­ne meto­dy łago­dze­nia symp­to­mów ZJN i redu­ko­wa­nia napię­cia ner­wo­we­go, któ­re war­to poznać i nie pozwo­lić, aby cho­ro­ba przej­mo­wa­ła kon­tro­lę nad naszym życiem. Zespół jeli­ta nad­wraż­li­we­go moż­na i trze­ba leczyć. Zdro­we i spo­koj­ne jeli­ta wpły­wa­ją bowiem na cały orga­nizm i nasze lep­sze samo­po­czu­cie.

Wpływ dłu­go­trwa­łe­go stre­su na obja­wy ZJN

Stres jest nie­od­łącz­nym ele­men­tem nasze­go życia. Jeste­śmy nara­że­ni na jego odzia­ły­wa­nie na każ­dym kro­ku. Współ­cze­sny styl życia, pośpiech, wie­lo­za­da­nio­wość, nad­miar obo­wiąz­ków, nie­ste­ty nie wpły­wa­ją korzyst­nie na orga­nizm. Zwłasz­cza, jeśli stan napię­cia ner­wo­we­go utrzy­mu­je się dłu­go, skut­ki prze­wle­kłe­go stre­su odbi­ja­ją się na ukła­dzie odpor­no­ścio­wym i potra­fią zaostrzać obja­wy wie­lu cho­rób.

Sytu­acja, z któ­rą przy­szło nam się zmie­rzyć, epi­de­mia koro­na­wi­ru­sa zasko­czy­ła nas wszyst­kich i wpły­nę­ła na nasze zor­ga­ni­zo­wa­ne życie. Wie­le osób musia­ło zmie­nić swo­ją codzien­ność, styl pra­cy, do tego doszły dodat­ko­we obo­wiąz­ki w posta­ci zdal­ne­go naucza­nia dzie­ci i opie­ki nad nimi, a jed­no­cze­śnie pra­cy zawo­do­wej. Izo­la­cja spo­łecz­na, zamknię­cie w domu, brak oso­bi­ste­go kon­tak­tu z bli­ski­mi i nie­pew­ność tego, co będzie dalej, wywo­ły­wa­ły dodat­ko­we napię­cie, co prze­ło­ży­ło się na pod­da­nie naszych orga­ni­zmów dzia­ła­niu dłu­go­trwa­łe­go stre­su — mówi psy­cho­log Kami­la Sit­kow­ska.

Stan psy­chicz­ny, czy­li sil­ny stres może mieć wpływ na nasi­le­nie dole­gli­wo­ści bólo­wych oraz zabu­rze­nia ryt­mu wypróż­nień. Ponad poło­wa pacjen­tów z zespo­łem jeli­ta nad­wraż­li­we­go, któ­ra zgła­sza się do leka­rza, cier­pi na depre­sje i sta­ny lęko­we. Mogą one nasi­lać bóle brzu­cha nawet przy nie­du­żych zabu­rze­niach jeli­to­wych. Stres może zabu­rzać pery­stal­ty­kę jelit².

Dole­gli­wo­ści zwią­za­ne z zespo­łem jeli­ta draż­li­we­go są bar­dzo czę­sto połą­czo­ne ze sta­nem psy­chicz­nym pacjen­ta. Dłu­go­trwa­ły stres, zmę­cze­nie, depre­sja mogą być zarów­no przy­czy­ną jak i efek­tem pro­ble­mów z jeli­ta­mi. Ja zazwy­czaj zale­cam pacjen­tom, aby zadbać zarów­no o wła­ści­wą dia­gno­sty­kę,

far­ma­ko­te­ra­pię i die­tę, ale tak­że o rów­no­wa­gę psy­chicz­ną. Cza­sa­mi pomoc­na może być wizy­ta u spe­cja­li­sty: psy­cho­lo­ga lub psy­chia­try, któ­ry zale­ci odpo­wied­nie postę­po­wa­nie. Rów­nież zaję­cia relak­sa­cyj­ne takie jak joga oraz inne for­my regu­lar­ne­go, codzien­ne­go relak­su, mogą korzyst­nie wpły­nąć na reduk­cję stre­su, co skut­ku­je popra­wą funk­cjo­no­wa­nia naszych jelit – tłu­ma­czy Kami­la Sit­kow­ska.

Czym jest zespół jeli­ta nad­wraż­li­we­go?

Do roz­po­zna­nia zespo­łu jeli­ta nad­wraż­li­we­go posłu­gu­je­my się kry­te­ria­mi rzym­ski­mi IV. „Kry­te­ria Rzym­skie IV zosta­ły opu­bli­ko­wa­ne w maju 2016 roku i sta­no­wią one naj­now­szą aktu­ali­za­cję kry­te­riów dia­gno­stycz­nych zabu­rzeń czyn­no­ścio­wych ukła­du pokar­mo­we­go, okre­śla­nych zgod­nie z nową defi­ni­cją zabu­rze­nia­mi inte­rak­cji jeli­to­wo-mózgo­wych.  Zespół jeli­ta nad­wraż­li­we­go jest defi­nio­wa­ny jako nawra­ca­ją­cy ból brzu­cha wystę­pu­ją­cy śred­nio przez co naj­mniej 1 dzień w tygo­dniu przez ostat­nie 3 mie­sią­ce, któ­ry speł­nia co naj­mniej 2 z 3 kry­te­riów:

zwią­za­ny jest z wypróż­nie­niem

zwią­za­ny jest ze zmia­ną czę­sto­ści wypróż­nień (bie­gun­ka lub zapar­cie)

zwią­za­ny jest ze zmia­ną kon­sy­sten­cji stol­ca” ³

Odpo­wie­dzi twier­dzą­ce na dwa z tych pytań pozwa­la­ją na roz­po­zna­nie zespo­łu jeli­ta nad­wraż­li­we­go, pod warun­kiem, że  obja­wy cho­ro­by utrzy­mu­ją się dosta­tecz­nie dłu­go, czy­li przy­naj­mniej 3 mie­sią­ce. Aby upew­nić się, że obja­wy nie są wyni­kiem innej cho­ro­by, leka­rze cza­sem zale­ca­ją wyko­na­nie badań labo­ra­to­ryj­nych krwi lub stol­ca, w nie­któ­rych przy­pad­kach koniecz­ne może być tak­że wyko­na­nie kolo­no­sko­pii.

Zespół jeli­ta nad­wraż­li­we­go to obec­nie bar­dzo czę­sta dia­gno­za w moim gabi­ne­cie. Sza­cu­je się, że obja­wy wystę­pu­ją u 10–20% osób doro­słych, a kobie­ty cho­ru­ją dwa razy czę­ściej niż męż­czyź­ni. Ze wzglę­du na brak jed­no­znacz­nych badań, któ­re potwier­dza­ją tę jed­nost­kę cho­ro­bo­wą, dia­gno­zę nale­ży opie­rać na ana­li­zo­wa­niu obja­wów oraz wyklu­cze­niu innych cho­rób. – wyja­śnia dr Anna Paw­łow­ska, lekarz rodzin­ny.

Meto­dy radze­nia sobie z obja­wa­mi ZJN

Pod­czas lecze­nia zespo­łu jeli­ta nad­wraż­li­we­go nie­zwy­kle waż­na jest odpo­wied­nia die­ta, nale­ży wyko­ny­wać regu­lar­ną aktyw­ność fizycz­ną oraz ćwi­cze­nia relak­sa­cyj­ne, któ­re pozwo­lą opa­no­wać stres. Na ryn­ku dostęp­na jest duża gru­pa leków  sto­so­wa­nych w ZJN. Leki te mają róż­ne mecha­ni­zmy dzia­ła­nia i nale­ży dobrać je ade­kwat­nie do domi­nu­ją­cych obja­wów w tej jed­no­st­ce cho­ro­bo­wej – doda­je dr Anna Paw­łow­ska.

Mebe­we­ry­na to dobrze prze­ba­da­na sub­stan­cja czyn­na, któ­ra dzia­ła w obrę­bie jelit. Do nie­daw­na dostęp­na była w posta­ci leków na recep­tę. Teraz lek moż­na kupić w apte­ce bez recep­ty.

Oka­zu­je się, że zespół jeli­ta nad­wraż­li­we­go dwa razy czę­ściej doty­czy kobiet niż męż­czyzn. Pacjent­ki bory­ka­ją się z bóla­mi brzu­cha, upo­rczy­wy­mi bie­gun­ka­mi i (lub) wzdę­cia­mi. Nie­ste­ty, wszyst­kie te dole­gli­wo­ści utrud­nia­ją codzien­ne funk­cjo­no­wa­nie w pra­cy i wyklu­cza­ją z życia spo­łecz­ne­go czy towa­rzy­skie­go. Oka­zu­je się, że wie­le kobiet boi się wycho­dzić z domu, gdy nasi­la­ją się obja­wy zespo­łu jeli­ta nad­wraż­li­we­go⁴.

Dole­gli­wo­ści ZJN moż­na zła­go­dzić lub okre­so­wo usu­nąć za pomo­cą leków i odpo­wied­nio dobra­nej die­ty. Jed­nak, oprócz lecze­nia far­ma­ko­lo­gicz­ne­go, zaob­ser­wo­wa­no tak­że kil­ka kon­kret­nych metod wal­ki z obja­wa­mi ZJN, sku­tecz­ny­mi wśród kobiet, tj.: ćwi­cze­nia relak­sa­cyj­ne, joga, psy­cho­te­ra­pia, medy­ta­cja⁵.

Czę­sto przy­cho­dzą do mnie oso­by, któ­re cier­pią na pro­ble­my z jeli­ta­mi. Mają upo­rczy­we wzdę­cia i bóle brzu­cha, czę­sto zabu­rze­nia ryt­mu wypróż­nień. Dodat­ko­wo, kie­dy poja­wia się sil­ne napię­cie, np. stres wywo­ła­ny pra­cą, cza­sem są to pro­za­icz­ne sytu­acje, takie jak zde­ner­wo­wa­nie spo­wo­do­wa­ne podró­żą, wyjaz­dem, wte­dy obja­wy nasi­la­ją się. Zale­cam pro­ste ćwi­cze­nia odde­cho­we i relak­sa­cyj­ne, aby obni­żyć poziom stre­su u takich osób – wyja­śnia Woj­ciech Sta­chu­ra, fizjo­te­ra­peu­ta i tre­ner jogi.

Zespół jeli­ta nad­wraż­li­we­go potra­fi być na tyle dokucz­li­wy, aby wzma­gać sta­ny depre­syj­no-lęko­we, któ­re też mogą być jed­ną z przy­czyn cho­ro­by. Połą­cze­nie mózgu i jelit (oś mózgo­wo – jeli­to­wa) dzia­ła w dwie stro­ny. Sygna­ły wysy­ła­ne są zarów­no z mózgu do jelit, jak i z jelit do mózgu. Z tego powo­du dole­gli­wo­ści zwią­za­ne z zespo­łem jeli­ta nad­wraż­li­we­go są czę­sto połą­czo­ne ze sta­nem psy­chicz­nym cho­re­go. Dla­te­go, tak waż­ne obok dia­gno­sty­ki i wła­ści­wej far­ma­ko­te­ra­pii, jest indy­wi­du­al­ne dobra­nie die­ty oraz zadba­nie o rów­no­wa­gę psy­chicz­ną, któ­re prze­ło­żą się na spo­kój w naszych jeli­tach.

Kam­pa­nia Uspo­kój jeli­ta powsta­ła po to, by edu­ko­wać i wspie­rać oso­by cier­pią­ce z powo­du ZJN. Wię­cej infor­ma­cji znaj­du­je się na pro­fi­lu „Uspo­kój jeli­ta” na FB.

MEB-2020–0050